Sáng 17/6/2023 (ngày 30 tháng 4 năm Quý Mão), chính quyền và nhân dân xã Thạch Châu long trọng tổ chức lễ đón nhận bằng xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh Mộ và Nhà thờ lê Trác.

Tới dự buổi lễ có các đồng chí đại diện lãnh đạo Sở VH, TT&DL; Bảo tàng tỉnh; Phòng Quản lý Di sản văn hóa; UNND huyện; Công an huyện; UBMTTQ huyện; Phòng Văn hoá; lãnh đạo Đảng ủy, HĐND, UBND, UBMTTQ xã cùng đông đảo con cháu dòng họ.

Căn cứ vào phả hệ cho biết Tướng quân Lê Trác sinh vào những năm đầu thế kỷ XV, thuộc đời thứ 4 dòng họ Lê Văn, lớn lên gia nhập quân đội nhà Lê, được giao quản lý vùng biển từ cửa biển Nam Giới đến cửa Xích Mộ (Hà Hoa). Ông đã chăm lo luyện rèn quân sĩ, sửa sang chiến thuyền, tích trữ binh lương, nhiều lần đội thủy binh do Lê Trác chỉ huy đã ngăn chặn các cuộc tấn công của quân Chăm pa theo đường biển vào cướp phá. Tài năng, đức độ về chỉ huy thủy quân của Lê Trác đã được Lê Khôi biết đến và trong đoàn thủy binh nam chinh đánh Chiêm Thành năm 1446 do Lê Khôi làm chủ tướng đã chọn ông làm Phó tướng chỉ huy. Là một trong những Phó tướng đắc lực của Lê Khôi, tướng quân Lê Trác mất cùng ngày 3 tháng 5 với chủ tướng Lê Khôi, mộ của ông sau đó được chôn tại lạch cửa Sót đối diện với mộ Chiêu trưng đại vương Lê Khôi. Hàng năm đến ngày lễ giỗ của Lê Trác cũng được nhân dân trong vùng thờ phụng rất trọng thể, chu đáo.

Dòng họ Lê Văn có nguồn gốc từ Thanh Hóa, vào định cư lập nghiệp tại vùng đất Gia Thiện vào đầu thế kỷ XV khi những võ tướng, quan lại binh lính theo chân cuộc khởi nghĩa Lam Sơn vào Nghệ An rồi thiên di đến các vùng đất ở Hoan Châu định cư lập nghiệp. Nhà thờ Lê Trác được dòng họ xây dựng trên khu đất có diện tích 1334.4 m2 nằm ở trung tâm làng Gia Thiện, làm bằng gỗ lim có diện tích sử dụng 250 m2 gồm các hạng mục công trình: Cổng, nghi môn, tắc môn, hạ điện, trung điện và thượng điện, bố cục mặt bằng các hạng mục kiến trúc nằm cân đối giữa khuôn viên, hài hòa với cảnh quan tổng thể và mang dấu ấn kiến trúc truyền thống dân gian Miền Trung. Với lịch sử 700 năm hình thành và phát triển, đến nay hơn 25 đời truyền nối là một dòng họ có truyền thống hiếu học, yêu nước và cách mạng. Các thế hệ con cháu dòng họ luôn noi gương tiên tổ, không ngừng phấn đấu học tập lao động sản xuất để cống hiến tài năng, công sức cho sự nghiệp xây dựng, bảo vệ quê hương đất nước.

Với những công lao, giá trị về văn hóa, lịch sử to lớn, ngày 13/01/2023 UBND tỉnh Hà Tĩnh đã có quyết định số 124/QĐ-UBND về việc xếp hạng di tích Lịch sử -Văn hóa cấp tỉnh Mộ và Nhà thờ Lê Trác. Đây là cơ sở để chính quyền, người dân xã Thạch Châu và con cháu dòng họ Lê Văn tiếp tục bảo tồn và phát huy giá trị của di tích.

Trần Thuỷ